پیوند حقوق بشر با قاعدگی ماهانه
اخبار روز: امسال برای اولین بار روز ۲۸ مه، ۷ خرداد، توسط سازمان های غیردولتی روز جهانی بهداشت قاعدگی خوانده شده است.*
هر دختری با شرم قاعدگی آشناست، و ترس از اینکه مبادا خون به لباس رخنه کند و لکه سرخی پشت دامن یا شلوار باعث آبروریزی شود. بسیاری از ما فمینیست ها با شرم قاعدگی مبارزه می کنیم، اما اکنون زمان آن فرا رسیده که یک گام پیش تر رویم و تامین بهداشت قاعدگی را به عنوان یکی از حقوق بشر بشناسیم.
برای بسیاری از ما زنان طبقه متوسط، تامین بهداشت قاعدگی دشوار نیست. اما آیا برای دختران و زنان فقیر نیز دسترسی به بهداشت قاعدگی به همین سادگی است؟ آیا زنان زندانی دسترسی به وسایل بهداشتی دوران قاعدگی دارند؟ وضعیت زنان پناهنده، جنگ زده، زلزله زده، سیل زده، و … از این نظر چگونه است؟
هر گاه که خبر زلزله ای را در گوشه ای از ایران شنیدم، یکی از نخستین چیزهایی که به ذهنم رسیده این بوده که زن هایی که از زلزله جان بدر برده و در چادرهای موقتی جای داده شده اند، در دوران قاعدگی چه می کنند؟ آیا دولتی که بیشتر کارهایش در دست مردان است، به فکر فرستادن نوار بهداشتی برای آنها هست؟ پاسخ این پرسش را هنوز نمی دانم.
زنانی که در زندان های جمهوری اسلامی بوده اند، با مشکلات تامین نوار بهداشتی آشنا هستند. به خاطر دارم پچپچه های پشت در زندان را درباره زن جوانی که به خاطر نبود بهداشت قاعدگی دچار عفونت مجاری تناسلی شده بود و وحشت او از اینکه امکان بارداری را برای همیشه از دست خواهد داد، از طریق خانواده ها به گوش ما رسیده بود.
پیامدهای زیانبار
دشواری فرهنگی و زبان نارسای سنتی ما باعث شده که درباره اهمیت دسترسی به بهداشت قاعدگی صحبتی نشود. واقعیت این است که زنان بار اصلی تولید مثل و تداوم زندگی نسل بشر را به دوش دارند. دستگاه تناسلی زن پیچیدگی های ویژه خود را داشته و به مراقبت های ویژه نیازمند است که وقت گیر است و هزینه دارد. بگذریم از اینکه قاعدگی گاه همراه با درد بدنی و ناراحتی های دیگر** است. ضرورت تامین بهداشت زنان نکته ای است که جامعه باید بپذیرد و برای تامین دسترسی زنان به بهداشت زنانگی نیز سرمایه گذاری کند. زیرا در غیر این صورت زنان نه تنها دچار دشواری های شخصی در رودررویی با قاعدگی می شوند، بلکه سلامت آنها مورد تهدید قرار می گیرد. عفونت دستگاه تناسلی یکی از پیامدهای نبود دسترسی به بهداشت قاعدگی است.
مشکلات تامین بهداشت قاعدگی گاه حتی دختران را از مدرسه باز می دارد. بنا به آمار یونیسف، از هر ده دختر افریقایی یک نفر در دوران قاعدگی به مدرسه نمی رود. این امر به یکی از عوامل بازدارنده دختران از تحصیل تبدیل شده است. گاه دسترسی به آب و یا مکان مناسب برای عوض کردن نوار بهداشتی وجود ندارد. آماری در مورد دختران ایرانی در اینباره وجود ندارد.
پیامدهای اقتصادی
دسترسی نداشتن به بهداشت قاعدگی می تواند پیامدهای زیانبار برای وضعیت اقتصادی زنان داشته باشد. مثلا در بنگلادش، ۷۳ درصد زنانی که مصاحبه شده اند گفته اند که بطور متوسط ۶ روز در ماه را به خاطر قاعدگی و یا عفونت های ناشی از نبود بهداشت قاعدگی به سرکار نمی روند. یعنی حقوق ۶ روز در ماه را از دست می دهند.
این افزون بر پیامدهای اقتصادی زیانبار ناشی از ترک تحصیل دختران است.
حقوق بشر
روز جهانی بهداشت قاعدگی فرصت خوبی است تا حقوق بشر زنان در زمینه دسترسی به بهداشت قاعدگی شناخته شود. به امید روزی که دولت ایران وظیفه تامین این حق بنیادین را برای همه دختران و زنان ایرانی در دوردست ترین روستاهای ایران، در بازداشتگاه ها و زندان ها، در کمپ های زلزله زدگان و … به عهده بگیرد و آمار روشن در این زمینه در دسترس همه قرار گیرد.
* در نوشتن این مطلب از منابع زیر استفاده شده است.
menstrualhygieneday.org
womensenews.org
** سیندرم پیش از قاعدگی (Premenstrual Syndrum (PMS ناراحتی های جسمانی و روانی مربوط به تغییرات هورمونی زنان در یکی دو هفته پیش از قاعدگی است.
