شهرزاد نیوز» به‌تاریخ ۲۴،۲۵ و۲۶ تیرماه ۱۳۸۹، مصادف با ۱۵، ۱۶ و ۱۷ ژوییه ۲۰۱۰، بنیاد پژوهش‌های زنان ایران کنفرانس سالانه‌ی خود را امسال در پاریس برگزار می‌کند. به همین مناسبت گفت‌وگویی انجام شده است با مهناز متین، یکی از مسئولان این کنفرانس در پاریس.
مهنازمتین پزشکی‌ست که در ابتدای دهه‌ی ۶۰ با سرکوب فراگیر اوپوزیسیون توسط جمهوری اسلامی، مجبور به ترک ایران شد و در فرانسه اقامت گزید. در دوران تبعید به مسئله‌ی زنان و خشونت جنسی حساس شد و سال ۱۹۸۴ به کمیته‌ی دموکراتیک زنان ایران در پاریس پیوست؛ این کمیته بعدها به انجمن بیداری تغییرنام داد. انجمن بیداری، ضمن همکاری با فمینیست‌های فرانسوی و کوشش جهت آگاه کردن افکارعمومی نسبت به وضعیت زنان در ایران، به کار فکری در زمینه‌ی شناخت ریشه‌های خشونت جنسی مى‌پرداخت. مهناز متین، هم‌چنین از اعضای انجمن زنان پناهنده بود که تا اواسط سال‌های ۱۹۹۰ در پاریس فعالیت می‌کرد و زنان پناهنده‌ی سیاسی از چندین کشور را گردهم آورده بود. مهناز متین از بنیان‌گذاران و اعضاى تحریریه‌ی مجله و نشر نقطه است که سال ۱۹۹۵ کار خود را آغازکرد. سال ۱۹۹۹ کتاب بازبینی تجربه‌ی اتحاد ملی زنان را منتشرکرد. کتابی مشتمل برمقالات برخی از بنیان‌گذاران و دست‌اندرکاران اتحاد ملی زنان و یکی از نخستین سازمان‌های فمینیستی پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷. او یکى از ویراستاران کتاب گریز ناگزیر است که سال ۲۰۰۸ توسط نشرنقطه به‌چاپ رسید. این کتاب بازگوکننده‌ی سی روایت ِفرار از جمهوری اسلامی‌ست.
ـ بنیاد از زمان تأسیس تا امروز از چه مسیرهایی عبور کرده است؟
بنیاد پژوهش‌های زنان ایران، سازمانی‌ست غیرانتفاعی که اولین بار سال ۱۹۹۰ با همکاری بخش خاورمیانه‌ی دانشگاه هاروارد، کنفرانسی را در بوستون آمریکا برگزار کرد. از آن‌پس هرساله کنفرانس‌هایی را با موضوع‌های بسیار متنوع در شهرهایی از آمریکا، کانادا یا اروپا برگزارکرده است. عنوان کنفرانس بنیاد در سال اول: زن ایرانی پس از انقلاب، در سال ۲۰۰۸ (برکلی ـ کالیفرنیا): نیازهای مبرم زن ایران، و عنوان آخرین یا بیستمین کنفرانس درسال ۲۰۰۹ (هانوفر): بنیاد پژوهش‌های زنان ایران در متن تجربه‌ی جنبش زنان ایرانی بعد از بیست سال، نام داشته است. درواقع آخرین کنفرانس اختصاص داشت به بررسی فعالیت بیست ساله‌ی این نهاد.
بنیاد محلی بوده تا زنان پژوهشگر، فمینیست، اکتویسیت و هنرمند ایرانی بتوانند کارهای‌شان را ارائه کنند. گاهی مردها هم بوده‌اند؛ اما طبعن عمده‌ی برنامه‌ها به زنان اختصاص داشته است. بسیاری از مسائل و مشکلات زنان و جنبش زنان در این کنفرانس‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بنیاد هم مفاهیم بکر و تازه مطرح شده اند و هم مفاهیم قدیمی و گاه کهنه مورد نقد قرار گرفته‌اند.
بنیاد محلی‌ست برای برقراری ارتباط میان زنان فعال ایرانی خارج از ایران ـ آن‌ها که اغلب مجبور به ترک ایران شده اند ـ و زنانی که داخل ایران زندگی می‌کنند. شماری از زنانی که امروز از نامی برخوردارهستند ـ وقتی‌که هنوز شاید از چنین نامی برخوردار نبودند ـ در کنفرانس‌های بنیاد مقالات و تولیدات فکری و هنری‌شان را ارائه می‌کردند؛ مانند خانم شیرین عبادی که حدودن ده سال پیش از گرفتن جایزه صلح نوبل، در کنفرانس سیاتل سخنرانی کرد، یا زنده‌یاد پروانه فروهر و بسیاری دیگر که ذکر نام همه‌ی آن‌ها در این جا مقدور نیست.
ـ آیا بنیاد توانسته در گذر این سال‌ها به برخی از اهداف خود نزدیک شود؟
ـ بنیاد توانسته میان فمینیست‌های ایرانی و فمینیست‌های کشورِ میزبان کنفرانس رابطه‌ای برقرارکند؛ ازجمله سال ۱۹۹۷ در پاریس محقق فرانسوی ژنویو فرسGeneviève Fraisse))، و سال ۲۰۰۰ در برکلی آنجلا دیویس، زن مبارز آمریکایی، از میهمانان بنیاد بودند و موجب غنای کنفرانس‌ها شدند.
زنان کشورهایی چون خاورمیانه، مغرب، و..، که با زنان ایرانی به‌نوعی هم‌سرنوشت‌اند، نیز توانسته‌اند تجربیات‌شان را در کنفرانس‌های بنیاد با ما در میان بگذارند.
بنیاد به بسیاری از زنان، از زندانیان سیاسی گرفته تا آن‌ها که در زندگی روزمره مورد خشونت قرارگرفته‌اند، اجازه داده تا تجربیات و شهادت‌های‌شان را بیان کنند.
بنیاد به بسیاری از هنرمندان جوان اجازه‌ی معرفی کارهای‌شان را داده و ارائه‌ی مقاله‌ها و نوشته‌های بسیاری از محققان جوان را ضمن کنفرانس‌های سالانه‌ی خود میسر کرده است.
بنیاد کوشیده تا رابطه‌ای میان نسل‌ها برقرارکند. دعوت از دختران جوان «نسل دوم» با همین هدف انجام گرفت تااین‌که رفته‌رفته شکل‌های متنوع‌تری پیدا کرد. به‌این‌ترتیب، اگر در کنفرانس‌های نخست از جوانان خبری نبود، در سال‌های اخیر بیش از پیش جوانان را در کنفرانس‌های بنیاد می‌بینم؛ چه جوانانی که در ایران زندگی می‌کنند و چه جوانانی که در خارج از ایران بزرگ شده‌اند و امروز به سرنوشت کشورشان توجه دارند.
ـ بیست و یکمین کنفرانس سالانه ی این بنیاد، امسال در پاریس برگزارخواهد شد. فکر می‌کنید این کنفرانس‌ها چه‌قدر به جنبش برابرخواهی زنان در ایران کمک می‌کند؟
ـ آن‌چه در این سال‌ها مشخصه‌ی کنفرانس‌های بنیاد بوده، کوشش در ارائه‌ی رنگین‌کمانی از افکار و عقاید است. بنیاد تا حد امکان نخواسته به « یک رنگ» متعلق باشد و همین یکی از نقاط قوت آن به‌شمارمی‌آید. دلیل این‌که بنیاد توانسته برخلاف بسیاری از سازمان‌ها و انجمن‌های در تبعید که متأسفانه عمر چندانی نکرده‌اند، به کار خود تا امروز ادامه دهد، بی شک ریشه در همین تنوع و چندرنگی آن دارد. امیدواریم از این پس نیز بتواند به همین شیوه کار خود را تداوم بخشد.
شیوه‌ی کار چنین است که در کنفرانس هر سال، یک یا چند شهر خود را داوطلب برگزاری کنفرانس سال آینده می‌کنند و براساس پروژه‌ای که ارائه می‌دهند، مورد قبول قرار می‌گیرند، به این ترتیب شهر میزبان ِکنفرانس انتخاب می‌شود. امسال به‌دلیل پاره‌ای مشکلات، این شیوه‌ی ِمعمول ِکار محقق نشد، و ما در پاریس، بسیار دیرتر از موعدی که معمولن انتخاب شهر میزبان صورت می‌گیرد، مطلع شدیم، اما گروه تشکیل شد و کار هماهنگی ِبرگزاری بیست و یکمین کنفرانس درحال شکل‌گیری‌ست. با همکاری انجمن اجتماعی ـ فرهنگی ایرانیان در فرانسه (وال دو مارن)، مشغول انجام کارها هستیم. خوش‌بختانه دوستان انجمن موفق به گرفتن سالن دانشگاه سانسیه در منطقه‌ی پنج پاریس، یکی از مرکزی‌ترین و زیباترین محله‌های پاریس، شدند.
موضوع کنفرانس امسال، همان‌طورکه می‌دانید « جنبش زنان ایران: تحولات سیاسی و مبارزات دموکراتیک» است. موضوع کنفرانس‌های بنیاد همیشه متأثر بوده از مسائل و مشکلاتی که در زمینه‌ی حقوق زنان، به‌طورکلی یا دوره‌ای، مطرح شده است. امسال هم بنیاد نمی‌توانست نسبت به وضعیت ایران و رویدادهای چند ماه اخیر بی‌اعتنا بماند، به‌ویژه باتوجه به این که زنان و جنبش زنان در شکل‌گیری و خیزش اخیر مردم ایران نقش بسیار مهمی را بازی کرده‌اند.
موضوع کنفرانس امسال درواقع سه محور اصلی را دربرمی‌گیرد: ۱ـ در چه روندی جنبش زنان توانست چنین نقشی را در تحولات سال‌های اخیر ایران ایفا کند .۲ـ شرکت زنان در این خیزش چه‌گونه بوده است و جریان‌ها و گرایش‌های زنان چه چشم‌اندازی را برای آن متصور هستند؟ ۳ـ بررسی رابطه‌ی میان جنبش زنان با مقولاتی نظیر آزادی، دموکراسی، جدائی دین از دولت، عدالت اجتماعی، جنبش‌های مدنی، ملی و قومی… در پرتو تحولات اخیر؛ و این‌که اساسن نقش این مقولات در حل مسئله‌ی زنان و رفع تبعیض‌های جنسی چه‌گونه دیده می‌شوند؟ موضوعی بی‌شک بسیار گسترده! اما حتا اگر بخشی از این مسائل هم مورد بحث‌وبررسی قراربگیرد، بنیاد تا حدود زیادی به هدف خود رسیده است.
لینکها:
ـ انجمن اجتماعی ـ فرهنگی ایرانیان در فرانسه (وال دو مارن)، پاریس
ـ بنیاد پژوهش‌های زنان ایران
