شهرزادنیوز: سمینار سراسری زنان ایرانی در آلمان بیش از سی سال است که برگزار می شود و اگر بخواهیم به آغاز جنبش مستقل زنان ایرانی خارج از کشور نظری داشته باشیم، به پاییز ۸۰ـ۸۱ برمی‌گردیم، زمانی که سفارت جمهوری اسلامی اعلام کرد گذرنامه های زنان ایرانی باید با حجاب اسلامی باشد، مسعوده آزاده «یادش گرامی» فراخوانی پرشور علیه آن داد و همان انگیزه ای برای گردهمایی ها و راه یابی بستر شکل گیری جنبش مستقل زنان در خارج از کشور شد. این زنان در آلمان زندگی می کردند و زندگیشان دستخوش تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور بود و بر این نظر بودند که یک جنبش اجتماعی ـ سیاسی تا زمانی می تواند به حیات خود ادامه دهد که پویایی خود را حفظ کند و هماهنگی خود را با جامعه از دست ندهد، آنان رهبری سیاسی زنان را در ایران وظیفه ی خود نمی دانستند. علاوه بر گوناگونی برخورد به مسئله، در مباحث بسیاری هم اختلاف نظر وجود داشت. در هشتمین سمیناری که در ژوئن ۱۹۸۳ در هانوفر برگزار گردید، نظرات زنان به صورت زیر تدوین شد: «فکر ایجاد ـ جنبش مستقل زنان ـ در اثر تجربه مبارزات دست کم بیست سال اخیر عده ای از آزادیخواهان به وجود آمده و از پشتوانه ی مبارزات فمینیستی زنان جهان نیز برخوردار است. این جنبش استقلال خود را از کلیه ی سازمان ها، احزاب و ایدئولوژی های رایج در بازار سیاسی اعلام می کند. به علاوه استقلال این جنبش تنها یک استقلال صوری نیست، کسانی که برای ایجاد جنبش مستقل زنان فعالیت می کنند و هسته های فکری چنین جنبشی را در محیط خود قدم به قدم و با کوشش بسیار به وجود آورده اند، به هیچ وجه نخواهند گذاشت که بار دیگر مبارزات زنان بازیچه ی مقولات ایدئولوژیک گردد.» ۱*
و به این ترتیب جنبش مستقل زنان ایرانی با فراز و نشیب های خود تا کنون تداوم داشته است و اکنون بخشی از شرکت کنندگان در مورد چگونگی برگزاری سمینار سال جاری می گویند:
آنا، فمینیست لائیک از فرانسه: کیفیت سمینار امسال خیلی خوب بود، متاسفانه مثل همیشه وقت کم داشتیم. انتقاد من در ارتباط با موضوع سمینار است، زیرا سال گذشته به مسئله ی حجاب رای داده شد، ولی همان طور که شاهد بودیم فقط یکشنبه خیلی کوتاه به این موضوع اختصاص داده شد.
الهه امانی، استاد دانشگاه، متخصص خاورمیانه و فعال زنان از امریکا: به نظر من سمینار خیلی موفقی بود، من خیلی چیزها یاد گرفتم؛ مخصوصن از نقطه نظرات و سئوالات و بحث های جوان ها. کمیته ی محلی خیلی زحمت کشیده بود، کمیته ی وسیعی بود و کار جمعی بدون هیچ تنش و درگیری را پیش برده بود که خیلی باارزش است. به نظرم کنفرانس خیلی خوبی بود و از نظر برگزاری همه چیز به موقع بود.
ژاله حریری از برلین: در مجموع خیلی خوب بود، من یک رشدی در اداره ی جلسات می بینم و دیگر اینکه اکثر سخنرانان در ارائه ی بحث هایشان موفق بودند. برخوردهای شخصی از طرف شرکت کنندگان یا سخنرانان که در سال های قبل مشاهده می شد، امسال مشاهده نمی شد و قدرت گوش دادن به هم بیشتر شده بود؛ این به نظرم حاکی از رشد سمینار است. ولی بحث های روز جمعه را نپسندیدم، به نظرم منسجم نبود که البته می تواند «مسئله ی هویتی زنان» موضوع سمینار سال آینده باشد.
سارا از کلن: سمینار امسال نمونه ی بارزی برای امکان همکاری مشترک بین زنان نسل انقلاب ۵۷ و نسل پس از انقلاب بود و نشان داد که این باور و آرزو برای همکاری بین این دو نسل به دست آوردنی و عملی ست. دستاورد دیگر سمینار که از سخنرانی ها استنتاج می شد، برخوردی آگاهانه به قدرت طلبی و توتالیته در حوزه های مختلف جنبش زنان به خصوص در بین این دو نسل بود. همکاری و کار بین المللی در جنبش زنان یکی دیگر از نکات مثبتی بود که در این نشست مورد بحث گذاشته شد. ما سرشار از انرژی با دوستان تا دیدار سال آینده وداع کردیم.
سهیلا بهادری، فعال جنبش زنان از کلن: عمده ی بحث ها جمع و جور شده بود و از جایی مشخص شروع می شد و در جایی که باید به پایان می رسید و پراکندگی عجیب و غریب در آن دیده نمی شد. مورد دیگر که توجهم را جلب کرد این بود که وقتی با سخنرانان شخصی برخورد شد و به موضع آن شخص برخورد شد، آنها شخصی برخورد نکردند و به موضوع اصلی پرداختند و به عبارتی به مورد خصوصی تبدیل نشد.
طاهره اصغری، رقصنده و شاعر از هانوفر: به نظرم ما ظرفیت سازماندهی با همدیگر را داریم، و این توانایی و ظرفیت در همین سمینار نیز به چشم می خورد. البته هنوز جا دارد که روی یک موضوع دقیق تر و روشن تر عمیق شویم و به آن بپردازیم، این ضعف نشان دهنده ی این است که ما متمرکز کار نمی کنیم، بریده بریده کار می کنیم و این تاریخ ماست. به یکی از شعرهای سهیلا میرزایی، « می افتم از دست ام » اشاره می کنم، این شعر یک آگاهی به آدم می دهد، استعاره ی خوبی ست، ما زنان پیش زمینه ی تاریخی نداریم، هی افتاده ایم و زمان نیاز داریم که بتوانیم خودمان را سازماندهی کنیم. باز باید به خودمان بگوییم خسته نباشیم و دستمان درد نکند.
فرناز معیریان، فعال سیاسی چپ از کلن: خیلی خوشحالم که زنان چنین گردهمایی را دارند. این سمینار به نظرم خیلی خوب بود، تمام اصول حرفه ای و تکنیکی که برای یک سمینار سه روزه لازم است را رعایت کرده بود و شرایط عالی برای میهمانان در نظر گرفته شده بود و در عین فضای خوبی داشت. کیفیت سخنرانی ها نیز خیلی خوب بود، هر سخنران راجع به موضوع خود کار کرده بود و من خیلی خوشم آمد. ولی مهمترین موردی که می توانم اشاره کنم، این است که در این فضاها، همچنان جوان ها بهشان ضمیمه می شوند و اصلن همکاری به آن مفهوم وجود ندارد و نتیجه گیری برای یک عمل رادیکال انجام نمی شود. یک سری دستاوردهای تئوریک دارند، اما در عمل محافظه کارانه برخورد می کنند. من نمی پسندم که هر اندیشه ای اجازه ی طرح داشته باشد، یک جایی باید خط قرمزهایی بنا به موقعیت سیاسی آن افراد وجود داشته باشد که نیست و باعث می شود درگیری های بنیادی به وجود بیاید.
لیلا اصلانی، فعال جنبش زنان از برلین: در اکثر این سمینارها با علاقمندی شرکت می کنم زیرا موضوع ذهنی ام هست و علاوه بر دیدار دوستانم، مسائلی در این سمینارها طرح می شود که اگر منتظر پاسخ فوری نباشم ولی سوالاتی را در ذهن من برمی انگیزد که مثبت است. آرزو دارم این بحث ها تداوم پیدا کنند و با طرح یک سئوال، در سمینار بعدی عمیق تر به آن پرداخته شود و گسترش پیدا کند ولی ما همیشه سر یک شاخه ی دیگر می پریم. در این سمینار چند مسئله ی عمده در هر سخنرانی مطرح شد و خیلی هم خوب بود خصوصن میزگرد جوانان. مثلن در مورد حضور ترنس جندرها و فراجنیستی ها در این سمینار، که بحث خوبی بود، اگر آنها در این سمینارها حضور داشته باشند، برخوردهای ما چگونه خواهد بود. به نظر من این بحث جدید و باارزش است و جای فکر کردن دارد، گرچه به سرعت قادر به پاسخگویی نباشیم.
لیلا قرائی، فعال سیاسی ـ اجتماعی و جنبش زنان از سوئد: سمینار خوبی ست ولی به نظرم باید فرم آن تغییر کند، سال هاست نقدهای مختلفی به آن می شود اما تاثیری در فرمش ندارد و به نظر می رسد این نقدها فقط برای پر کردن برنامه ی سمینار است. مورد دیگر اینکه این سمینارها بیشتر شبیه پیک نیک های فمینیستی هستند، زنانی از کشورهای مختلف دور هم جمع می شوند و خیلی خوب و خوش هستند ولی اینطور نیست که نظراتی طرح شود و به بحث های جدی بیانجامد، اصلن چنین چیزی نبوده است.
مهر آفرین از دوسلدورف: من از این سمینارها بیشتر شنیده بودم و البته فقط یک بار و خیلی کوتاه در سمینار اشتوتگارت بودم. از این سمینار خیلی خوشم آمد، این همه سال به طور مرتب تشکیل می شود، ما جوانان هم خیلی سعی کرده بودیم یک همایشی با هم داشته باشیم. به نظرم کیفیت مقاله ها از نظر تئوریک قوی نبودند و به عبارتی کم مایه بودند و دیگر اینکه به خاطر جمعیت زیاد و وقت کم فرصت دیالوگ واقعی بین سخنرانان و شرکت کنندگان نبود، یعنی هم دو دقیقه برای طرح نظر یا سوال خیلی کوتاه بود و هم سخنران فرصت کافی برای پاسخگویی نداشت. شاید بهتر بود تعداد مقالات کمتر می شد و یا گروه های کاری تشکیل می شد که امکان دیالوگ واقعی باشد تا همه بتوانند سر موضوع با هم بحث کنند.
ناهید نصرت، فعال جنبش زنان از کلن: این سمینار همیشه در راستای جنبش زنان و با اهداف فمینیستی بوده است و سعی داشته است با تولرانس، زنان را بسیج و در جهت اهداف شان سازماندهی کند. این روح در این سمینار بسیار به چشم می خورد و سمیناری خوب و صمیمانه با طرح نظرات مختلف بود. به ویژه بحث های روز دوم بسیار باکیفیت بودند و در مجموع سمینار موفقی بود و امیدوارم همیشه تداوم داشته باشد.
۱* برگرفته از مقاله ی ناهید نصرت به نام: « جنبش زنان ایرانی در خارج از کشور و تفاوت های آن با جنبش زنان در ایران»
