امروز(۸ مارس ۲۰۱۳) گرامیداشت روز جهانی زن را در میان اشکال متفاوتی از خشونت علیه زنان- حملات نیروهای فرساینده بر زنان توسط عناصر دولتی و غیر دولتی از هند تا ایران، از آفریقای جنوبی تا مصر- برگزار میکنیم. اما به رغم این بی عدالتی، هزاران زن از سراسر جهان در نیویورک گرد هم آمده اند تا از” کمسیون وضعیت زنان سازمان ملل متحد” تقاضای اقدام جامعه جهانی علیه این بی عدالتی نمایند.
دیدن تظاهرات و اعتراضات گسترده و عظیم درسراسر دنیا بسیار دلگرم کننده است به ویژه اینکه این اعتراضات مخاطبان رو به رشدی از طریق رسانه های سنتی وشبکه های اجتماعی دارد. بسیار امیدوار کننده است که امروز بیش از هرزمانی مردان و زنان در سطح جهانی، به ویژه جوانتر ها ، خواستار پایان دادن به کلیه اشکال خشونت علیه زنان هستند. اقدام این افراد ثابت میکند که دیگر هرگز و درهیچ کشوری نمی توان صدای زنان را نادیده گرفت. ما به عقب باز نمیگردیم!
بدیهی است که جهان هنوز تحت حاکمیت مردسالاری به پیش می رود. با این وجود امسال صد و دومین سالگرد اولین تظاهرات سازمان یافته روز زن است و سی و شش سال از اعلام رسمی هشت مارس به عنوان روز زن توسط سازمان ملل در۱۹۷۷ می گذرد.
با همین نیت و مقصود، ما گرد هم آمده ایم تا توجه جامعه جهانی را به یکی از وحشیانه ترین شکل مجازات اعدام، معطوف داریم. در حالی که مجازات اعدام ،از اساس، دربسیاری از کشورها ریشه کن شده است، وحشیانه ترین نوع آن، “سنگسار”، هنوز اجرا می شود. سنگسار از زمان استقرار جمهوری اسلامی در سرزمین مادریم ،ایران اجرا می شود.
درحالی که نود درصد کشورهای دنیا مجازات اعدام را اجرا نمی کنند و بیش از صد کشور به طور کلی آن را از قانون حذف نموده اند، ایران در میان کشور هایی که هنوز درسیستم قضاییشان احکام اعدام صادر می شوند، رکورد دار بیشترین تعداد اعدام به نسبت جمعیت است. بسیاری از این اعدام ها در خفا و بدون اعلام رسمی انجام می شوند. طبق گزارش های گروه های مدافع حقوق بشرکه اسناد اعدام را از هر دو منبع رسمی و غیر رسمی گرداوری می کنند، ایران به لحاظ تعداد اعدام ها بعد از کشورچین قرار دارد. باوجود اینکه از سال۱۳۵۸ تا سال۱۳۶۳ منابع مستند کتبی بسیار کم و ناقص بوده سازمان عفو بین الملل از سال ۱۳۵۸ تا کنون بیش از ۷۷ مورد سنگسار را در جمهوری اسلامی ایران ثبت کرده است.
اولین مورد سنگسار درفاصله کمی بعد ازانقلاب یعنی در تیرماه ۱۳۵۸ گزارش شده است. چهار زن به اتهام زنا(رابطه جنسی بدون ازدواج شرعی) به سنگسار محکوم شدند. یادم می آید وقتی این خبر را با عمه بزرگم(خدایش بیامرزد)، مسلمانی مومن ومعتقد اهل کرمان، در میان گذاشتم بی درنگ گفت: “این اسلام نیست”. حقیقت این است که سنگسار تنها به عنوان یکی از اشکال مجازات اعدام توسط جمهوری اسلامی بود.با توجه به سابقه ایران درانواع متفاوت نقض حقوق بشر و تبعیض علیه زنان در قرن بیستم، هیچ موردی از اجرای سنگسار پیش از تابستان ۱۳۵۸ گزارش نشده است. قبل از این رخداد هرگز مجازات زنا یا هیچ جرم دیگری در این حوزه سنگسار نبوده است. به همین دلیل است که ما اینجا اعلام می کنیم نباید به نام ما یا فرهنگ ما قلمداد شود.
شاید دلخراش ترین نکته این باشد که قانون مجازات ایران نحوه اجرای سنگسار و نوع سنگهایی که باید انتخاب شوند را توضیح می دهد. به موجب ماده ۱۰۲ قانون مجازات اسلامی: “مرد را هنگام سنگسار تا نزدیکی کمرو زن را تا نزدیکی سینه در گودال دفن می کنند . سپس سنگسار شروع می شود .”
ماده ۱۰۴ همان قانون می گوید: “بزرگی سنگ در رجم(سنگسار) نباید به حدی باشد که با اصابت یک یا دو عدد شخص کشته شود همچنین کوچکی آن نباید به اندازه ای باشد که نام سنگ برآن صدق نکند”. واضح است که هدف از سنگسار به مرور کشتن فرد است به طوری که بیشترین میزان درد ممکن را تحمل کند.
همانطور که گفته شد اولین تجربه مجازات وحشیانه سنگسار بر روی چهار زن در شهر کرمان انجام شد و تاکنون بیشترین قربانیان سنگسار را زنان تشکیل داده اند. حتی در چنین مجازاتی هم در حق زنان اجحاف می شود و تناسب برقرار نیست.
یکی از دلایل این نابرابری(در تعداد قربانیان زن و مرد) این است که زنان درمقابل قانون و در دادگاه ها از برخوردی برابر(در قیاس با استاندارد بین المللی محاکمه عادلانه) محروم هستند. آنان در مقابل دادگاه های ناعادلانه آسیب پذیر تر هستند و به دلیل اینکه درمقایسه با مردان از سواد کمتری برخوردارهستند احتمال اینکه زیر اقرارنامه به جرایمی را که مرتکب نشده اند امضاء نمایند، بسی بیشتر است. همچنین تبعیض علیه زنان در سایر جنبه های زندگی آنان را بیشتر در مظان اتهام زنا قرار می دهد.
در سال ۱۳۸۱ جمهوری اسلامی اعلام کرد که اجرای مجازات سنگسار موقتا به حالت تعلیق در آمده است، از آن پس مقامات رسمی به طور معمول اجرای مجازات سنگساردر ایران را انکار می کنند. برای مثال در سال ۱۳۸۴ “جمال کریمی راد”، سخنگوی قوه قضاییه، اعلام کرد:” درجمهوری اسلامی ما شاهد اجرای چنین مجازات هایی نیستسم “، وی همچنین اضافه کرد که اگر مجازات سنگسار توسط دادگاه های کیفری استان صادر شود ، توسط دیوان عالی کشور مورد بازنگری قرار می گیرد که “چنین احکامی صدور نیافته است.”
با وجود این حرفها گزارش از اجرای سنگسار ادامه داشت. جعفر کیانی در ۱۵ تیر ۱۳۸۶ در تاکستان قزوین سنگسار شد. اتهام جعفر زنای محصنه(رابطه جنسی فرد متاهل باغیر همسر شرعی خود) با مکرمه ابراهیمی بود آن دو دارای دو فرزند مشترک بودند البته مکرمه ابراهیمی هم به سنگسار محکوم شده بود. این اولین سنگساری بود که بعد از اعلام تعلیق اجرای این مجازات در سال ۱۳۸۱ رسما تایید شد، هرچند پیشتر هم خبر سنگسار زن و مردی در اردیبهشت۱۳۸۵در مشهد به گوش رسیده بود. جعفر کیانی با وجود دستوری مبنی بر توقف اجرای حکم درپرونده اش و بر خلاف اعلام رسمی توقف اجرای این مجازات در سال ۱۳۸۱ ، سنگسار شد.
در سال ۱۳۸۷ بار دیگر قوه قضاییه ایران اعلام کرد که مجازات سنگسار، در پیش نویس قانونی که جهت تصویب به مجلس ارایه شده حذف گردیده است. سخنگوی قوه قضاییه ،علیرضا جمشیدی، اعلام کرد:” در آخرین لایحه قانون مجازات اسلامی ،که تغییرات متعددی روی آن اعمال شده است، مجازات هایی از قبیل سنگسارحذف گردیده است.”
زمان قطعی آخرین مجازات سنگساری که در ایران اجرا شده، مشخص نیست گزارش هایی وجود دارد که آخرین اجرای سنگسار بر روی محبوبه م. در۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۵ انجام شده ،حتی بعد از دومین اعلام توقف اجرای سنگساردر سال ۱۳۸۷، مستنداتی مبنی بر چندین اجرای سنگسار وجود دارد. به گزارش دویچه وله در سال ۱۳۸۸ مردی در رشت سنگسار شد و موردی دیگر از سنگسار نیز در اردیبهشت ۱۳۸۸ گزارش شده است.
در ۶ مارچ ۲۰۱۲ (۱۵ اسفند ۱۳۹۱) گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران به مجمع عمومی سازمان ملل گزارش داد:
“درسالهای اخیر،علی رغم اعلام توقف اجرای مجازات سنگسار از سوی قوه قضاییه، تعدای از افراد احکام سنگسار دریافت کرده اند. درگزارشی از سازمان عفو بین الملل در همین زمینه عنوان شده که دست کم ۱۵ زن و مرد به اتهام “زنای محصنه” با حکم سنگسار مواجه هستند.” گزارشگر ویژه نگرانی خود را از سنگسار به عنوان یکی از اشکال اعدام درکمیته حقوق بشر مطرح میکند با توجه به این نکته که زنا، دراستانداردهای بین المللی ، جرم خیلی مهمی شمرده نمی شود، و به شدت از دولت خواستار اجرای پایبندی به توقف سنگسار می باشد. گزارش گر ویژه ازحذف سنگسار در قانون مجازات جدید استقبال کرده و امیدوار است که با بازنگری در تمام پرونده های موجود از عدم صدور چنین احکامی اطمینان حاصل شود.
طبق گزارش منتشره در آگوست ۲۰۱۲ توسط دیده بان حقوق بشر، نسخه جدید قانون مجازات همچنان به قاضی اجازه می دهد تا با تکیه بر منابع مذهبی یعنی احکام شریعت و فتاوی فقهی مشهور فقهای شیعه( فتوا هایی که اکثر فقهای شیعه بر آن اتفاق نظر دارند)، فردی را به ارتداد متهم نموده یا برای متهمان به زنا مجازات سنگسار تعیین نمایند.
با توجه به اظهارات گزارش گر ویژه حقوق بشر و دیده بان حقوق بشر که حکم سنگسارهمچنان می تواند بنا به صلاحدید قاضی بر مبنای شریعت و فتاوی صادر شود، علی رغم حذف سنگسار ازقانون مجازات جدید نگرانی های متعددی در این زمینه وجود دارد.
در مقایسه با قانون مجازات قبلی سنگسار از فصل مجازات جرم زنا حذف شده است اما همچنان واژه رجم(سنگسار) هم در ماده ۱۷۲ و هم درماده ۱۹۸ قانون مجازات جدید تکرارشده است، البته جزییات راجع به نحوه اجرای آن مانند اندازه مناسب سنگ ها و یا پیچیدن محکوم در کفن سفید و دفن کردن مردان تا بالای کمر و زنان تا بالای سینه در گودال به طور کلی حذف شده اند. لیکن حذف مراحل اجرایی تا زمانی که رابطه جنسی خارج از ازدواج هنوز جرم محسوب می شود، خود به نوعی نگران کننده است. پرونده جنجالی سکینه محمدی آشتیانی و دیگر قربانیان سنگسار لکه ننگی بر وضعیت حقوق بشر در ایران است.
با در نظر گرفتن فضای سیاسی غبارآلودی که محافظه کاران مذهبی بوجود آورده اند، جو سیاسی کنونی وبی صداقتی دولت در توقف اجرای سنگسار، جامعه جهانی نباید برای تشویق ایران بابت قانون مجازات جدید شتابزده عمل کند. با وجود اجرایی شدن قانون مجازات جدید هنوز نمی توان در مورد حذف اجرای سنگسار مطمئن بود.
همانگونه که دربیانیه جلسه توجیهی بیستمین نشست شورای حقوق بشرمورخ ششم جولای ۲۰۱۲ در ژنو مطرح کردم، جرایم ناموسی، ناقص سازی جنسی (ختنه) زنان و سنگسار گاهی با عنوان سنت و جز تغییر ناپذیر فرهنگ توصیف می شوند. در حالی که تمام این شیوه های وحشیانه و غیر انسانی که به زندگی زنان، غرور و کرامت انسانی آنان تجاوز می کند، دارای بعدی فرهنگی است، لیکن آنها توسط عامل های اجتماعی شکل گرفته اند. قطعنامه های سازمان ملل، سیاسیت های دولت ها و گفتمان های سازمانی همگی میتوانند فضایی مناسب درجهت از بین بردن این شیوه های خشن و غیر انسانی ایجاد نمایند.
صدور یک قطعنامه از جانب کمیسیون وضعیت زنان جهت ممنوعیت سنگسار- یکی از وحشیانه ترین اشکال مجازات اعدام و از مصادیق بارز شکنجه- می تواند لحظه ای سرنوشت ساز در مبارزات علیه این شیوه باشد. هم اکنون باید اقدام کرد.
الهه امانی، مشاور کمپین جهانی علیه سنگسار
The Global Campaign To Stop Stoning: Why Stoning Is Violence Against
