شهران طبری
رادیو فردا » شب چهارشنبه ۱۷ نوامبر طی مراسمی در سالن کنفرانس روزنامه لوموند در پاریس، شهلا شفیق، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، یکی از پنج برنده جایزه این روزنامه برای تحقیقات دانشگاهی در رشته علوم انسانی معرفی شد. عنوان تز دکتر شهلا شفیق «اسلام، سیاست، سکس، جنسیت و جامعه» است.
ادگار موران، متفکر سرشناس معاصر فرانسه که ریاست هیئت داوران این مسابقه را برعهده داشت، تز شهلا شفیق را رویکردی نوین از تجربه مشخص ایران به درک مسایل همگانی و یونیورسال خواند.
شهلا شفیق درباره هسته مرکزی کار پژوهشی خود به رادیو فردا می گوید: « مهم ترین نکته این است که تز من در مورد اسلام گرایی حاصل یک تجربه تاریخی مشخص است که نسل من در آن مشارکت داشته و تحلیلی است از این تجربه مشخص که ایدئولوژی اسلام گرا دربرابر ما می گذارد و امروز به چالش های جهانی گره خورده است. من فکر می کنم نگاه از زاویه مناسبات جنسیتی به اسلام گرایی نگاهی است بسیار روشنگر و مثل این است که پروژکتوری را روی این صحنه بیندازید.
این نگاه قبل از هر چیز نشان می دهد ما در اسلام گرایی با یک ایدئولوژی از مذهب مواجه هستیم که حامل یک مدل سیاسی- اجتماعی توتالیتر است. در واقع ثابت کردن این مسئله مهم است چون در تحقیقات و پژوهش های مربوط به اسلام گرایی متاسفانه نگاه به مناسبات جنسیتی یا از زاویه مناسبات جنسیتی حرکت کردن، جایگاهی فرعی دارد در تئوری های شناخته شده در مورد اسلام گرایی، در صورتی که به نظر من این یک موضوع محوری در ایدوئولوژی اسلام گرا است. یعنی سرکوب جنسیتی در مرکز طرح ایدئولوژی اسلام گرا قرار دارد.»
خانم شفیق! ادگار موران، داور این جوایز در مورد تز شما گفت که این پژوهش به یک سوال مهم پاسخ می دهد، این که چرا برخی نیروهای ضد امپریالیستی به اسلام گرایی گرایش پیدا می کنند. دراین مورد بیشتر توضیح دهید.
این پرسش بسیار مهمی است زیرا به یک نوع نقد اندیشه هایی که خود من هم حامل آن بودم برمی گردد. من می توانم به طور خلاصه بگویم دو رویکرد تقلیل گرایانه در این اشتباه فاجعه بار دخالت دارد، یکی تقلیل غرب به امپریالیست که در ذهن نیروهای آزادی خواه و عدالت طلب بود و دیگری تقلیل دموکراسی به کاپیتالیسم که هر دوی اینها با هم تلفیق شد و ما نتوانستیم به ماهیت ضد دموکراتیک اسلام گرایی توجه کنیم.
در آن زمان با توجه به رویکردهای تقلیل گرایانه که به آن اشاره کردم ما دچار این توهم شدیم که مذهب می تواند عاملی برای بسیج توده ها در مبارزه علیه امپریالیسم باشد. همچنین برخی از نیروها و فعالان جنبش های چپ فکر می کردند دموکراسی و ارزش های دموکراتیک ارزش هایی روبنایی و فرعی است.
خانم شفیق! این روزها جوایز متعددی به ایرانی‌ها تعلق می گیرد و شما یکی از این افراد هستید. در مورد اهمیت این جوایز توضیح دهید.
این جوایز جنبه بسیار مثبتی دارد و آن ارزش گذاری است در زمینه های متفاوت چه در حوزه حقوق بشر و چه در زمینه های هنری و فرهنگی و علمی، ارزش گذاری برای کار ایرانی ها چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور است و تصویر ایران دیگری که وجود دارد ولی سرکوب می شود را یادآوری می کند.
اما می‌توان به یک جنبه منفی هم اشاره کرد، به خاطر اهمیتی که به این جوایز داده می شود در واقع جایزه می‌تواند تبدیل به هدف شود که به نظر من کاملا نقض غرض است و اگر قرار باشد جایزه تبدیل به هدف شود کل این روند مخدوش خواهد شد.
لازم به ذکر است جایزه ای که روزنامه لوموند به شهلا شفیق اعطا کرد چاپ کتاب «اسلام، سیاست، سکس، جنسیت و جامعه» از سوی انتشارات دانشگاهی پرس یونیورسیته فرانسه است.